Yer fıstığı

Türklerin milli yemişi fındık ise Amerikalıların milli yemişi de kesinlikle yer fıstığı sayılabilir. Dünya fındık üretiminin yüzde 70’i Türkiye’de olduğundan fındığı sahiplenmemiz çok doğal. Aynı sebeple Amerikalılar da yer fıstığını baş tacı ediyor ve Amerikalı olmanın gerekliliklerinden biri olarak görüyor. Hadi bu lezzetli fıstık çeşidini çok yakından tanıyalım.

Yer fıstığı fıstık mı?

Botanik açıdan bakarsanız hayır yer fıstığı fıstık değil. Yerfıstığı, ceviz, badem vb. ağaçta yetişen kuruyemişlerin aksine yer altında yetişir. Yer fıstığı fasulye ve bezelyenin akrabası olan bir baklagil. Baklagil tanımına baktığımızda şunu görürüz: Bakla içine alınmış yenilebilir tohumlar. Yer fıstığının bir baklagil olduğu her halinden belli! Dolayısıyla başta protein deposu özelliği olmak üzere baklagillerin tüm karakteristik özellikleri taşıyor. Fakat beslenme alışkanlıklarımızdaki yeri ve dünyanın en lezzetli atıştırmalıklarından biri olma unvanı onu fıstık olarak kabul etmemizi sağlıyor. Bu yüzden yer fıstığı bir fıstık değil ama kesinlikle çok lezzetli bir fıstık! Cerezciyiz.biz’in en sevilenleri arasında da yer alıyor üstelik!

Yer fıstığı nasıl üretilir?

Üretime geçmeden önce yer fıstığı için nasıl bir toprak yapısı ve iklime ihtiyaç olduğunu öğrenelim. Nisan ayında ekilen yer fıstığının büyüme döngüsünü başarıyla tamamlaması için sürekli sıcak havaya ihtiyacı var. Ilıman iklimler tam ona göre ve Türkiye de üretim yapmaya çok uygun bir ülke. Yağıştan yararlanması ya da yağış yok ise gereken miktarda sulanması çok önemli. Su onun büyümesini ve bol bol yer fıstığı üretmesini sağlıyor. Toprağın ısısı da yüksek olmalı en az 12 derece.
Ekilen yer fıstığı tohumları yaklaşık 45-50 santimlik yeşil yapraklı bitkilere dönüşüyorlar. Birçok bitkinin tersine çiçekleri yer üstünde meyveleri ise yer altında. Tohumların ekilmesini takip eden 40 gün sonunda -aşağı yukarı- sarı çiçekler ortaya çıkıyor. Çiçekler tozlaştığında fıstık yumurtası oluşuyor. Tomurcuklanan yumurtalık bitkiden uzağa doğru büyüyor ve toprağa uzanan küçük bir gövde oluşturuyor. Yer fıstığı embriyosu toprak yüzeyine yatay dönüyor ve fıstık şeklini alarak olgunlaşmaya başlıyor. Ne güzel değil mi? Yer fıstığının oluşma hikayesi de böyle işte, hiçbir bitkiye benzemiyor, kendine özgü.
Dünyanın bütün bitkileri gibi bir yaşam döngüsü izliyor ve dünya insanlarına eşsiz bir hazine sunuyor.

Yer fıstığı nasıl tüketilir?

Yerfıstığı, çok fazla besin maddesini tek bir porsiyonda toplayan önemli bir besindir. Yer fıstığı alerjisi olmayan -böyle bir alerji var emin olun- herkes tarafından sevilir ve farklı biçimlerde tüketilir. Biz Türklerin yer fıstığı ile ilişkimiz çoğunlukla onu bir kuru yemiş olarak doğrudan tüketmemizle ilgili. Öte yandan kimisi fıstık ezmesine bayılır ve yer fıstığının en popüler formlarından biri de farklı içeriklerde üretilen bu lezzetli fıstık ezmeleridir. Aynı zamanda yer fıstığı unlu mamullerin içeriğini ve lezzetini zenginleştirmek amacıyla da kullanılır.

Yer Fıstığı ile ilgili en ilginç bilgiler:

• Hani yazının girişinde söylemiştik Amerikalıların milli yiyeceği yer fıstığı desek abartmış olmayız diye. Mart ayı Amerikalıların Ulusal Yer Fıstığı Ayı, 15 Mart ise Ulusal Yer Fıstığı günü olarak kutlanıyormuş. Daha ne olsun!
• Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri'ndeki fıstık çiftçileri her yıl yaklaşık 1,9 milyon ton fıstık üretiyor. Aslında, ortalama bir Amerikalı her yıl altı kilodan fazla fıstık ve fıstık ezmesi ürünü yiyor.
• Fıstık ezmesinin dünyanın en iyi buluşlarından biri olduğuna inananlar var ama bir rivayete göre bu lezzetin keşfini Aztekler yapmış. Azteklerin yer fıstıklarını yüzlerce yıl önce ezip yedikleriyle ilgili ipuçları varmış. Bugün bilinen yer fıstığı ezmesi ise 1890’larda üretilmeye başlanmış.
• Yer fıstığı yersem kilo alırım diye düşünüyorsanız yer fıstığı ezmesi yerken daha çok düşünün! Her yer fıstığı ezmesi kavanozunda ortalama 500 kadar yer fıstığı varmış.
• Amerikalılar yer fıstığı sevmesin de kim sevsin? Eski Başkanlar Thomas Jefferson ve Jimmy Carter, yer fıstığı üreticileriymiş.
• Yer fıstığından yapılan fıstık ezmesinin tarifinde en az yüzde 90 yer fıstığı yok ise o ezme çok kaliteli sayılmıyormuş. Hatta ABD'de, %90'dan az fıstık içeren bir ürünü "fıstık ezmesi" olarak etiketlemek yasa dışı kabul ediliyormuş.
• Yiyeceklerin kendilerine özel fobileri olduğunu duymuş muydunuz? Adı üstünde fobi, yani gerekçesiz korku. Bazı insanlar fıstık ezmesinin ağız tavanlarına yapışmasından korkarlarmış ve bu fobinin adı da arachibutirofobi imiş. Söylemesi de yazması da çok zor☺
• Madem ilginç bilgilere girdik şunu da belirtmeden geçmeyelim: En uzağa yer fıstığı atma rekoru diye bir rekor var! (Rekor sahibinin nereli olduğunu belirtmeye gerek var mı?)
• Yine Amerikalılara göre yer fıstığı ve fıstık ezmesi “Hayat kurtaran besin” olarak tanımlanıyormuş. Yer fıstığı ezmesinin acil durumlarda ciddi yetersiz beslenmeyi tedavi etmek için kullanılması gerekçesiyle Birleşmiş Milletler büyük miktardaki yer fıstığı ezmesine yoksul ülkelere gönderiyormuş.
• Astronot Allen B. Sheppard, aya giderken yanında bir yer fıstığı varmış! Dünya dışına çıkan ilk fıstık! Yoksa bakliyat mı demeliyiz?
• Yer fıstığı kabuğu dünyanın en çevreci malzemelerinden biri olarak görülüyormuş. Kedi kumu olarak, ateş yakmak veya kompost yapmak için kullanılıyormuş. Ayrıca plastik görevi görecek yer fıstığı kabuğu bazlı çok sayıda ambalaj seçeneği de varmış.

Farkında mısınız işin içine Amerikalılar girince bol bol da magazin girdi. Fakat yer fıstığı en sade ve magazinden uzak haliyle bile çok değerli, çok lezzetli. Türkiye’mizde de bol bol yetişiyor. Ülkemizin Güneydoğu Anadolu, Akdeniz ve Güney Ege bölgeleri yer fıstığı üretimine çok uygun. Fındığımız, yer fıstığımız, cevizimiz, bademimiz ve çeşit türlü meyvelerimizi üretebildiğimiz harika bir ülkemiz var. Atıştırmalıklarımızı kuru meyve ve kuru yemişlerle değiştirmek için tek başına çok iyi bir neden değil mi sizce de? Hele de çocuklarımız için!
Atın çantanıza bir paket yer fıstığı, acıkınca nefis bir kurtarıcınız olsun.
Sakın yer fıstığı kabuklarını naylon poşetlere atıp ziyan etmeyin varsa soba ya da mangalda yakın, kompostunuza ya da rondodan geçirip toprağınıza karıştırın. Her gramı değerli bu dünya hediyesi boşa gitmesin.
Cerezciyiz.biz’deki yer fıstıkları çeşitlerine de bakmadan geçmeyin.
Şimdiden afiyet olsun☺